Anesteziologjia dhe Kujdesi Intensiv si shkencë është relativisht e re, duke bërë progres të konsiderueshëm në 30 vjetët e fundit me zbulimin e barnave të reja dhe zhvillimin e pajisjeve moderne dhe të sofistikuara. Në Republikën e Kosovës, fillimi dhe zhvillimi i anesteziologjisë është gjithashtu relativisht i vonë.

Gjenerata e parë e anesteziologëve shqiptarë në Qendrën Klinike Universitare filloi në 1984 me Dr. Sokol Hajdini, e ndjekur në 1987 nga Dr. Qamile Morina dhe Dr. Hysen Hyseni, dhe në 1988 nga Dr. Zana Bukoshi, Dr. Shpëtim Robaj dhe Dr. Dukagjin Binishi (i cili e vazhdoi karrierën në Zagreb pas vitit 1990). Në 1991, QKUK-ja shtoi Dr. Burbuqe Bruqi, Dr. Tefta Ahmeti, Dr. Hilmi Havolli dhe Dr. Zeke Zeka, ndërsa në 1993 u bashkua Dr. Shpend Pula.

Në Spitalin e Prizrenit, anesteziologu i parë ishte Dr. Rafet Abazi në 1988, i ndjekur nga Dr. Sherif Berisha në 1993. Në Spitalin e Gjilanit, anesteziologu i parë ishte Dr. Ukshin Ismaili në 1988, i cili i shërbeu rajonit të Anamoravës për rreth 20 vjet si anesteziologu i vetëm. Në Spitalin e Gjakovës, anesteziologu i parë ishte Dr. Ilir Beqiri në 1989, i ndjekur nga Dr. Dugagjin Kryeziu në 1992 dhe Dr. Dalip Muhadri në 1995. Në Spitalin e Pejës, anesteziologu i parë ishte Dr. Hilmija Kaçamakoviç në 1990. Në Spitalin e Mitrovicës, anesteziologët e parë shqiptarë ishin Dr. Nuredin Fazliu dhe Dr. Bajram Koçi në 1989.

Këta anesteziologë arritën të organizojnë anesteziologjinë si shërbim të veçantë dhe të themelojnë Kujdesin Intensiv me ventilatorë në 1988, me standarde të forta për atë kohë, duke përmirësuar kështu sigurinë e pacientit gjatë periudhës perioperative. Pavarësisht se ishin të rinj në moshë, këta anesteziologë, të shtyrë nga misioni i tyre për vendin, piqen përmes shumë sfidave historike, si trajtimi i të plagosurve gjatë protestave të përgjakshme të viteve 1988/89, mbyllja e minatorëve në miniera, helmimi i studentëve në 1990, dhe trajtimi i të lënduarve gjatë luftës së përgjakshme në Kosovë në 1998/1999.

Kontributi i anesteziologëve gjatë luftës ishte i pazëvendësueshëm në shpëtimin e jetës së të plagosurve, shpesh në kushte të improvizuara në male dhe rajone të ndryshme të Kosovës. Gjatë kësaj lufte, më 30.09.1998, anesteziologu Dr. Shpëtim Robaj u vra nga plaga të shkaktuara nga shpërthimi i një mine të vendosur nga forcat ushtarake serbe. Ai ishte në rrugë për të ndihmuar të mbijetuarit e masakrës në Abri të Epërme, ku katër ditë më parë, forcat serbe kishin masakruar 23 civilë shqiptarë të paarmatosur. Sot, Dr. Shpëtimi kujtohet si shpëtues jetësh që nuk ngurroi të rrezikojë jetën e tij për të shpëtuar shumë të tjerë.

Periudhа e pasluftës për anesteziologjinë ishte shumë e vështirë për shkak të numrit të vogël të anesteziologëve – 7 në QKUK dhe një ose dy në Spitalet Rajonale. Një hap vendimtar dhe i nevojshëm për kohën ishte themelimi i Klinikës së Anesteziologjisë me Kujdes Intensiv në janar 2000, me Dr. Dukagjin Binishi si drejtorin e parë. Falë vizionit dhe vendosmërisë së Dr. Binishi, sot Klinika e Anesteziologjisë është klinika e dytë më e madhe në QKUK.

Provimi i parë specialist i organizuar në Kosovë ishte në 2000, dhe specialistët e parë ishin Dr. Fatime Arënliu-Qosaj dhe Dr. Lulzim Emini. Deri atëherë, të gjithë anesteziologët kishin përfunduar specializimin jashtë vendit, dhe ishte hera e parë që provimi specialist mbahej në gjuhën shqipe, falë angazhimit të profesorëve nga Tirana.

Menjëherë pas luftës në 2000, u dhuruan specializimet e para për Anesteziologji dhe Kujdes Intensiv. Në 2001, anesteziologu i njohur francez Prof. Dr. Paul Steiglitz, një mik i vërtetuar i Anesteziologjisë së Kosovës, filloi Projektin Evropian për mbështetjen e arsimimit të anesteziologëve të rinj në vendin tonë, së bashku me disa nga kolegët e tij nga Franca. Gjithashtu, kontribute të veçanta për arsimimin e gjeneratës së parë pasluftë të anesteziologëve në Kosovë dhanë Prof. Dr. Jon Kerstetter dhe kolegët e tij nga Johns Hopkins, SHBA. Profesorët nga Tirana luajtën gjithashtu rol të veçantë në arsimimin dhe zhvillimin e Anesteziologjisë Kosovare përgjatë viteve, duke përfshirë Prof. Dr. Ilir Ohri, Prof. Dr. Tritan Shehu, Prof. Dr. Mihail Kerçi dhe Prof. Dr. Roland Xhaxho.

Paralelisht me zhvillimin e anesteziologjisë si disiplinë klinike, krijimin e një programi specializimi dhe avancimin akademik dhe shkencor të profesionit, në 2000 u themelua Shoqata e Anesteziologëve të Kosovës (AsKoAn) me Dr. Hysen Hyseni si presidentin e parë. Ajo u bë anëtare e WFSA-së dhe u transformua në Shoqatën Kosovare të Anesteziologëve (AsKoAn) në 2006, e themeluar nga Dr. Nehat Baftiu, Dr. Antigona Hasani dhe Dr. Islam Krasniqi, me Dr. Qamile Morina të zgjedhur si presidente.

Në 2007, AsKoAn u bë anëtare e ESA-s, fillimisht nën UNMIK dhe pastaj, pas shpalljes së Pavarësisë, si Republika e Kosovës në 2009. Në 2009, AsKoAn u bë gjithashtu anëtare e familjes globale WFSA të anesteziologëve si Republika e Kosovës. Në 2014, për herë të parë, kishim një përfaqësues nga AsKoAn në Këshillin e ESAIC-ut, organin më të lartë vendimmarrës të ESAIC-ut. Përfaqësuesi i parë në Këshillin e ESAIC-ut ishte Dr. Agreta Gecaj-Gashi nga 2014 deri në 2020, e ndjekur nga Dr. Medita Hashimi (2020–2025) dhe Dr. Shaqir Uka nga 2025 e tutje.

Themeli për zhvillimin e programit të arsimimit të vazhdueshëm nën programet evropiane FEEA (“Foundation for European Education of Anaesthesiologists”) u vu nga Prof. Dr. P. Stieglitz, me Prof. Dr. Ph. Scherpereele si udhëheqës i këtij programi. Kursi i parë i Arsimimit Pasuniversitar në Anesteziologji nën patronazhin e FEEA-s, me temën kryesore “Respiratori”, u mbajt në tetor 2007 me akreditim evropian në Prishtinë. Që atëherë, shoqata jonë ka vazhduar të organizojë këtë kurs çdo vit nën emrin e ri “Komiteti për Arsimimin Evropian në Anesteziologji (CEEA)” dhe nën patronazhin e ESAIC-ut. Përveç kësaj, shoqata jonë ka organizuar dy konferenca ndërkombëtare dhe seminare dhe takime të shumta profesionale.

Në fushën akademike, në 1990, asistentët e parë në anesteziologji në Fakultetin e Mjekësisë ishin Dr. Zana Bukoshi, Dr. Shpëtim Robaj, Dr. Qamile Morina dhe Dr. Sokol Hajdini. Në 2013, nën udhëheqjen e Prof. Ass. Dr. Nehat Baftiu, u themelua Departamenti i Anesteziologjisë dhe Rianimacionit në Fakultetin e Mjekësisë.

Për t’u harmonizuar me ESAIC-un, në 2020, AsKoAn ndryshoi emrin në Shoqatën e Anesteziologëve dhe Intensivistëve të Kosovës (SHAIK). Që nga 2024, ka 113 anesteziologë/intensivistë dhe 56 rezidentë në Kosovë.

Pandemia COVID-19 ishte një sfidë e veçantë dhe, pavarësisht përkushtimit dhe angazhimit të anesteziologëve, kushtoi jetën e dy kolegëve të nderuar, Dr. Sylejman Dulla dhe Dr. Afrim Tasholli.

Presidentët e AKA/AsKoAn/SHAIK përgjatë viteve:

• Dr. Hysen Hyseni (2000–2006)
• Dr. Qamile Morina (2006–2010)
• Dr. Islam Krasniqi (2010–2014)
• Dr. Gazmend Spahija (2014–2019)
• Dr. Lulzim Emini (2019–2024)